Soms doet iemand iets dat je mishandeling kunt noemen. Of zware mishandeling. Dat is strafbaar, maar niet altijd. Er kan sprake zijn van noodweer. Of noodweerexces.
Noodweer: je hebt het gedaan, maar dat mocht omdat je jezelf gezien de omstandigheden van het geval mocht verdedigen. Je werd aangevallen.
Noodweerexces: je hebt het gedaan, je mocht je verdedigen maar je bent te ver gegaan. Je werd aangevallen maar je reactie stond in geen verhouding tot de aanval. Dat mag als je reactie, zoals de wet het zegt, werd veroorzaakt door een “hevige gemoedsbeweging”. Dus angst, paniek.
Omgekeerde wereld
Als je als strafrechtadvocaat namens je cliënt zo’n verweer voert krijg je bij de behandeling van de zaak bij de rechtbank altijd van de officier van justitie te horen: ik dacht het niet! U had weg kunnen lopen, en er was zeer zeker geen sprake van angst of paniek.
Maar deze keer niet. De man die werd verdacht van een winkeldiefstal en de winkelbediende die hem daarna – tegen de instructies van zijn werkgever – had vastgepakt en de winkeldeur op slot had gedraaid, waardoor de veronderstelde winkeldief in paniek raakte en met flessen tegen de ramen van de winkel begon te gooien, moesten op dezelfde dag bij de rechtbank komen.
De winkelbediende had de winkeldief namelijk met een fles op zijn hoofd geslagen, waardoor die ernstig blijvend hersenletsel opliep.
Tegen de winkeldief werd een voorwaardelijke straf geëist. Volgens de officier van justitie hoefde hij dus niet de gevangenis in, maar kon worden volstaan met een waarschuwing en een proeftijd, vanwege het letsel dat hij zelf had opgelopen. Maar in het geval van de winkelbediende stelde de officier van justitie nu ineens zelf voor om die te ontslaan van rechtsvervolging, omdat er sprake zou zijn geweest van noodweerexces. De raadsman van de winkelbediende was het daar natuurlijk roerend mee eens. Dan moet je als rechtbank wel sterk in je schoenen staan om iets anders te vinden. Dat was helaas niet het geval.
En zo komt het dat de winkeldief niet alleen een voorwaardelijke straf kreeg van twee maanden maar ook nog de door de winkelbediende geclaimde psychische schade moet betalen. De vordering tot schadevergoeding van de winkeldief tegen de winkelbediende werd afgewezen wegens het ontslag van rechtsvervolging.
We hebben inmiddels hoger beroep ingesteld. Het gerechtshof gaat de zaak nog eens beoordelen. Dat geldt niet voor de zaak van de winkelbediende, hoewel we het met de uitspraak daarin volstrekt niet eens zijn.
De winkelbediende is ontslagen van rechtsvervolging. De winkeldief moet zich daar bij neerleggen. Hij kan tegen die uitspraak niet in hoger beroep. Dat kan alleen de officier van justitie, maar die zal dat niet doen. Hij heeft immers precies gekregen wat hij had gevraagd.
Zelfstandig recht van hoger beroep
Gezien de ontwikkelingen in de wet ten aanzien van de rechten van slachtoffers verwacht ik dat binnen vijf jaar het slachtoffer/de benadeelde partij een zelfstandig recht van hoger beroep zal krijgen. Dan zou de winkeldief in hoger beroep kunnen gaan tegen het vonnis van de winkelbediende en zou het gerechtshof de zaak van de winkelbediende dus ook opnieuw kunnen beoordelen. Maar zover is het nog niet.
