Categorieën
Blogs

De ‘Winschoter zedenzaak’ en de onderzoeksplicht naar minderjarigheid

|

Een week geleden behandelde de Rechtbank Groningen het vervolg op de ‘Winschoter zedenzaak’. Gedurende twee zittingsdagen dienden acht verdachten zich te verantwoorden voor de rechter omdat zij ervan werden beschuldigd seks te hebben gehad met een minderjarig meisje.

Mijn cliënt, M., was één van die mannen. Hij stond in 2016 met een advertentie op een 18+ website. Een soort erotische marktplaats, uitsluitend bestemd voor bezoekers van 18 jaar en ouder. Omdat M. om verschillende redenen geen zin had in daten en relaties, maar wel open stond voor afspraken met vrouwen puur voor de seks, was het de bedoeling dat uitsluitend meerderjarige dames met dezelfde interesse zouden reageren op zijn advertentie in de rubriek ‘onbetaalde seks’.

In 2016 werd op de advertentie van M. gereageerd door een dame. Althans, dat dacht hij. Achteraf bleek het de oom te zijn geweest van het slachtoffer dat in deze zaak centraal staat. Het meisje werd tussen haar 13e en haar 15e jaar honderden keren misbruikt door haar oom, die in juni 2018 al door de Rechtbank werd veroordeeld tot een gevangenisstraf van acht jaar en tbs met dwangverpleging. Omdat de oom erop kickte dat zijn nichtje seks had met andere mannen (voornamelijk donkergekleurde), eiste hij dat het meisje seksafspraakjes maakte met door hem uitgekozen mannen en de seks filmde zodat hij dat later kon bekijken.

De oom stuurde uit naam van zijn nichtje een bericht naar M. In het bericht deed hij zich voor als meerderjarige dame, zei dat ‘ze’ interesse had in een afspraak met M. en hoopte iets van hem te horen. M. reageerde op dit bericht en gaf zijn telefoonnummer. Ondertussen werd het meisje door haar oom geïnstrueerd wat zij moest zeggen en gaf hij haar opdracht een afspraak met M. te maken via Whatsapp.

M. wist hier dus niets vanaf. Hij Googelde haar naam en vond meerdere profielen, waaronder op Facebook. Online was het meisje vindbaar met exact dezelfde naam, leeftijd en foto’s. M. concludeerde te maken te hebben met iemand met dezelfde intenties als hij, niet wetende welke gruwelijkheden zich op de achtergrond afspeelden. Het meisje stuurde als eerste een Whatsapp-bericht naar mijn cliënt. Er kwam een conversatie op gang en er volgde een afspraak. De twee hadden eenmalig seks.

Er waren geen aanwijzingen om aan te nemen dat er iets niet klopte of dat het meisje de waarheid niet vertelde waardoor mijn cliënt had moeten twijfelen aan haar intenties. Er is niet betaald voor de seks. Er zijn wel voorbehoedsmiddelen gebruikt, maar geen drugs of geweld. In de zaken van de andere verdachten was dit wel het geval. Gedurende de afspraak gaf het meisje zelf haar wensen aan (zoals ze van haar oom als opdracht had meegekregen). Er waren geen signalen dat zij iets tegen haar zin in deed. Ze was al op zo’n wrede manier geïndoctrineerd door haar oom dat ze zonder emotie te tonen kon uitvoeren wat hij van haar verlangde. Dat verklaarde ze ook zelf meerdere keren bij de politie over M.: “Hij kon niet merken dat ik het niet wou”. Ruim twee jaar later kreeg cliënt van de politie te horen hoe de vork daadwerkelijk in de steel zat en vorige week diende hij zich voor de Rechtbank te verantwoorden.

Is seks met een minderjarige altijd strafbaar?

Seks zonder dwang met een minderjarige tussen de twaalf en zestien jaar is strafbaar gesteld in artikel 245 van het Wetboek van Strafrecht:

Hij die met iemand, die de leeftijd van twaalf jaren maar nog niet die van zestien jaren heeft bereikt, buiten echt, ontuchtige handelingen pleegt die bestaan uit of mede bestaan uit het seksueel binnendringen van het lichaam, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste acht jaren of geldboete van de vijfde categorie.

Het artikel beoogt minderjarigen te beschermen, dus opzet of schuld ten aanzien van de minderjarige leeftijd hoeft niet bewezen te worden. Betekent dit dan dat je als man (of vrouw) altijd in alle gevallen strafbaar bent als je niet weet dat iemand niet meerderjarig is? Nee.

We kennen nog steeds het voor het strafrecht belangrijke beginsel ‘geen straf zonder schuld’. Iemand is pas strafbaar als er sprake is van verwijtbaarheid. En die verwijtbaarheid ontbreekt indien een verdachte verontschuldigbaar heeft gedwaald ten aanzien van de feiten. Dat betekent dat iemand de verdachte geen enkel verwijt kan worden gemaakt van een verkeerde voorstelling van zaken met betrekking tot de leeftijd. Er is dan sprake van afwezigheid van alle schuld. Bij afwezigheid van alle schuld is ontslag van alle rechtsvervolging het gevolg.

Hoewel in de rechtspraak zeer zelden wordt aangenomen dat iemand geen enkel verwijt kan worden gemaakt, is een beroep op afwezigheid van alle schuld niet helemaal uitgesloten in het kader van artikel 245 Sr. De Hoge Raad stelt alleen hele strenge eisen aan de verdediging. Voor het aanvaarden van een beroep op afwezigheid van alle schuld is vereist dat een verdachte er alles aan heeft gedaan om de leeftijd van het slachtoffer te verifiëren. Maar wat is dan alles? Hoe ver reikt de onderzoeksplicht naar de leeftijd?

De wet stelt niet verplicht dat wordt gevraagd om een identiteitsbewijs, maar er mag pas worden vertrouwd op de mededeling van iemand die zegt meerderjarig te zijn als alles in het werk is gesteld wat in redelijkheid verwacht kon worden om onderzoek te doen naar die leeftijd. Er mag dus niet enkel worden afgegaan op de genoemde leeftijd, maar er moet moeite worden gedaan om deze te verifiëren. Die verificatie kan bestaan uit het vragen naar een identiteitsbewijs. Dit geldt vooral wanneer er omstandigheden zijn op basis waarvan iemand kan vermoeden dat er sprake is van een minderjarige. Bijvoorbeeld in het geval dat iemand er heel jong uitziet of als er dingen worden verteld waaruit iets blijkt over de leeftijd (zoals in welke schoolklas iemand zit). Er moet dan een rode vlag gaan wapperen en er moet dan extra onderzoek worden gedaan naar de leeftijd. Er moet ook een rode vlag gaan wapperen als iemand seks aanbiedt tegen betaling of zelf met een advertentie op een erotische site staat. Kortom: alleen afgaan op wat iemand vertelt over de leeftijd is niet genoeg en het hangt af van de omstandigheden of er alles aan is gedaan om zeker te zijn van de leeftijd.

De verdediging in de Winschoter zedenzaak

Hoe zit het dan in de Winschoter zedenzaak? Alle eerdergenoemde omstandigheden waren in de zaak tegen mijn cliënt niet aan de orde. M. had zelf een advertentie op een website die bedoeld is voor meerderjarigen. Hij wilde alleen benaderd worden door een meerderjarige vrouw met dezelfde intenties. Hij werd vervolgens benaderd door iemand die zei dat ze dezelfde intenties had en die bovendien zei meerderjarig te zijn. Hij heeft twee keer gevraagd naar de leeftijd en onderzoek gedaan op internet. Er is niet betaald voor de seks en er waren geen omstandigheden waaruit kon worden afgeleid dat er iets niet klopte. Hij dacht oprecht dat hij in de dame in kwestie iemand had gevonden met dezelfde intenties als hij. De wetenschap achteraf dat het tegendeel waar is, is natuurlijk afschuwelijk.

Tijdens de rechtszaak heb ik bepleit dat M. er alles aan heeft gedaan wat op zijn weg lag in deze situatie om te onderzoeken of hij niet met een minderjarige te maken had. Er was sprake van feitelijke dwaling, dus afwezigheid van alle schuld, waardoor ontslag van alle rechtsvervolging dient te volgen. Een dergelijk verweer is soms moeilijk te begrijpen voor het publiek in een heftige zaak als deze, maar het is de taak van een advocaat om partijdig te zijn en op te komen voor de belangen van een cliënt. Ook als dat belang is om een discussie als deze te voeren. Ik ben er nog steeds van overtuigd dat het hier een zeer uitzonderlijke zaak betreft. Een uitzonderlijke zaak als deze vraagt dan ook om een uitzonderlijke aanpak.

Op 1 maart aanstaande doet de Rechtbank uitspraak.

Deel deze pagina

Door Mr. Iris Djordjevic

Strafrecht Advocaat